Termin inteligencja emocjonalna (w skrócie znana jako EQ lub EI) została stworzona przez dwóch badaczy – Petera Salavoya i Johna Mayera. Termin ten spopularyzował jednak Daniel Goleman w 1996 publikując książkę “Inteligencja emocjonalna”.
Według Salavoya i Mayera inteligencja emocjonalna to zdolność do:
- Rozpoznawania, rozumienia i zarządzania własnymi emocjami.
- Rozpoznawania, rozumienia i wpływania na emocje innych osób.
W praktyce oznacza to świadomość tego, w jaki sposób emocje wpływają na nasze zachowanie i na zachowania innych ludzi, oraz umiejętność, zarządzania emocjami – zarówno własnymi, jak i innymi – szczególnie, pod presją. Rozwinięta inteligencja emocjonalna sprawia, że lepiej radzimy sobie ze stresem, zyskujemy lepszą samoocenę, z łatwością radzimy sobie w kontaktach z innymi osobami, potrafimy pozytywnie wpływać na efekty współpracy grupowej i skutecznie rozwiązywać swoje problemy.
Czy inteligencja emocjonalna jest przydatna?
Poniżej przykładowe sytuacje, w których znajomość własnych emocji i emocji innych, oraz właściwych metod postępowania z nimi jest niezbędna:
- Samoakceptacja, lepsza znajomość siebie
- Radzenie sobie z krytyką
- Radzenie sobie ze złością i frustracją
- Komunikacja w związkach/partnerstwie
- Wyznaczanie własnych granic (asertywność)
- Udzielanie i odbieranie informacji zwrotnych
- Umiejętność radzenia sobie w relacjach z innymi osobami bliższych i dalszych
- Elastyczność w radzeniu sobie ze zmianami
- Radzenie sobie z niepowodzeniami
To tylko przykładowa lista, z pewnością zastosowań znalazłoby się o wiele więcej. Co ważne i warte podkreślenia – każda z tych sytuacji wymaga rozpoznania uczuć i umiejętnego nimi zarządzania, tak by zachowania i decyzje podjęte na ich podstawie wspierały nasze cele i były w zgodzie z nami.
Inteligencja emocjonalna według Saloveya i Mayera
Koncepcja EI autorstwa Saloveya i Mayera zmieniała na podstawie badań się w czasie, co miało odbicie w definicjach, jakimi określali inteligencję emocjonalną.
Inteligencja emocjonalna początkowo była definiowana jako:
„Zdolność postrzegania emocji, integrowania emocji w celu usprawnienia myślenia, rozumienia i regulowania emocji w celu wspomagania rozwoju osobistego”.
W późniejszym okresie została rozwinięta także o aspekt zdolności do kontrolowania i generowania emocji w sposób, który sprzyja celowemu myśleniu:
“Inteligencja emocjonalna to umiejętność do rozumienia emocji w celu usprawnienia myślenia. Obejmuje ona zdolność do precyzyjnego postrzegania emocji, uzyskiwania do nich dostępu i kierowania emocjami tak, aby wspomóc myślenie. To rozumienie emocji i posiadanie wiedzy o emocjach, oraz takie ich regulowanie by sposób refleksyjny wspomagać wzrost emocjonalny i intelektualny”.
Model oparty na zdolnościach
Model Saloveya i Mayera oparty jest na zdolnościach. Postrzega emocje jako przydatne źródło informacji, które pomaga zrozumieć i umiejętnie poruszać się w stosunkach międzyludzkich. Model ten sugeruje, że osoby różnią się pod względem wyjściowych zdolności przetwarzania informacji o charakterze emocjonalnym i umiejętności do powiązania informacji z systemu emocjonalnego z poznaniem. Inteligencja emocjonalna ma więc związek z poziomem adaptacji do środowiska, jaki przejawiamy. Inteligencja emocjonalna w tym modelu obejmuje cztery rodzaje umiejętności:
- Dostrzeganie emocji – zdolność do rozpoznawania emocji na twarzach, zdjęciach, głosach i artefaktach kulturowych, w tym zdolność do rozpoznawania własnych emocji. Dostrzeganie emocji stanowi podstawowy aspekt inteligencji emocjonalnej, ponieważ umożliwia wszelkie inne rodzaje przetwarzania informacji emocjonalnych.
- Korzystanie z emocji – umiejętność wykorzystania emocji w celu ułatwienia różnych czynności poznawczych, takich jak myślenie i rozwiązywanie problemów. Osoba inteligentna emocjonalnie może w pełni wykorzystać zmieniające się nastroje, aby jak najlepiej dopasować się do wykonywanego zadania.
- Zrozumienie emocji – umiejętność rozumienia języka emocji i doceniania skomplikowanych relacji między emocjami. Na przykład, rozumienie emocji obejmuje umiejętność bycia wrażliwym na niewielkie różnice w intensywności emocji oraz zdolność rozpoznawania i opisywania zmian emocji w czasie.
- Zarządzanie emocjami – umiejętność regulowania emocji zarówno w nas samych, jak i wpływania na emocje w innych. Dlatego osoba inteligentna emocjonalnie może wykorzystać emocje, nawet negatywne, i zarządzać nimi w taki sposób, aby osiągnąć zamierzone cele.
Inteligencja emocjonalna według Daniela Golemana
Model Golemana koncentruje się na EI jako szerokiej gamie kompetencji i umiejętności, które wpływają na naszą wydajność w działaniu w codziennym życiu jak zdolność do przywództwa. Goleman przedstawia pięć głównych konstrukcji EI:
- Samoświadomość – umiejętność poznania własnych emocji, mocnych i słabych stron, popędów, wartości i celów oraz rozpoznania ich wpływu na innych; to także zdolność do włączenia odczuć jako zmiennej w podejmowaniu decyzji.
- Samoregulacja – obejmuje kontrolowanie i kierowanie wewnętrznymi impulsami oraz elastyczne dostosowywanie się do zmieniających się okoliczności.
- Umiejętności społeczne – adaptacja i zarządzanie reakcjami w relacjach z innymi osobami.
- Empatia – uwzględnianie uczuć innych ludzi, w komunikacji oraz przy podejmowaniu decyzji. (Tutaj przeczytasz więcej o empatii)
- Motywacja – świadomość tego, jakie emocje są przyczynkiem do powstania i utrzymywania motywacji.
Goleman, do każdego filara EI dodaje zestaw kompetencji emocjonalnych. Zakłada on, że jednostki rodzą się z ogólną inteligencją emocjonalną, która określa ich potencjał do uczenia się kompetencji emocjonalnych. Kompetencje emocjonalne nie są wrodzonymi talentami, ale raczej wyuczonymi zdolnościami, które można rozwinąć, aby osiągnąć lepsze wyniki w posługiwaniu się daną umiejętnością.
Jak mierzyć inteligencję emocjonalną?
Aktualnie testem, który mierzy poziom inteligencji w modelu Mayera i Saloveya jest test inteligencji emocjonalnej Mayer-Salovey-Caruso (MSCEIT), który opiera się na szeregu elementów rozwiązywania problemów opartych na emocjach. Zawiera 141 pytań a jego rozwiązanie zajmuje ok 30-45 minut.
Istnieją także dwa narzędzia pomiarowe są oparte na modelu Golemana:
- Inwentaryzacja kompetencji emocjonalnych (ECI), która została utworzona w 1999 r.,
- Oraz Inwentaryzacja kompetencji emocjonalnych i społecznych (ESCI).
Narzędzia te opracowane przez Golemana i Boyatzisa zapewniają behawioralną miarę kompetencji emocjonalnych i społecznych.
Na zakończenie
Do dziś toczy się dyskusja nad spójnością teorii inteligencji emocjonalnej i nad psychometrycznymi właściwościami testów, które je mierzą. O ile w kontekście naukowym, istnieją zarzuty, które rzucą negatywne światło na tę koncepcję, o tyle wiadomym jest, że tak jak każda umiejętność ćwiczona, tak samo inteligencja emocjonalna – rozpoznawanie i zarządzanie własnymi emocjami, sprawia że lepiej poznajemy siebie i własne uczucia skutkiem czego lepiej radzimy sobie na wielu polach codzienności.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]